Η ύπουλη μορφή της ψυετοευσέβειας

«… πνεῦμα ἀργίας, περιεργίας, φιλαρχίας, καί ἀργολογίας μή μοι δῷς. Πνεῦμα δέ σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, ὑπομονῆς καί ἀγάπης χάρισαί μοι τῷ σῷ δούλῳ.»

Ὅλα αὐτὰ συγκεφαλαιώνονται στήν τελικὴ αἴτηση τῆς προσευχῆς τοῦ Ἁγίου Ἐφραὶμ μὲ τὴν ὁποία ζητᾶμε: «…δώρησαί μοι τοῦ ὁρᾶν τὰ ἐμά πταίσματα καὶ μὴ κατακρίνειν τὸν ἀδελφόν μου…». 

Ἐδῶ τελικὰ δέν ὑπάρχει παρὰ μόνο ἕνας κίνδυνος: ἡ ὑπερηφάνεια. Ὑπερηφάνεια εἶναι ἡ πηγὴ τοῦ κακοῦ καὶ ὅλο τὸ κακὸ εἶναι ἡ ὑπερηφάνεια. Παρ’ ὅλα αὐτὰ δέν εἶναι ἀρκετὸ γιά μένα νά βλέπω τὰ «ἐμά πταίσματα» γιατὶ ἀκόμα καὶ αὐτὴ ἡ φαινομενικὴ ἀρετὴ μπορεῖ νά μετατραπεῖ σὲ ὑπερηφάνεια.

Τὰ πατερικὰ κείμενα εἶναι γεμάτα ἀπὸ προειδοποιήσεις γιά τὴν ὕπουλη μορφὴ ψευτοευσεβείας, ἡ ὁποία, στήν πραγματικότητα μὲ τὸ κάλυμμα τῆς ταπεινοφροσύνης καὶ τῆς αὐτομεμψίας, μπορεῖ νά ὁδηγήσει σὲ μία πραγματικὰ δαιμονικὴ ὑπερηφάνεια.

Ἀλλὰ, ὅταν βλέπουμε τὰ δικὰ μας σφάλματα καὶ δέν κατακρίνουμε τοὺς ἀδελφοὺς μας, ὅταν μὲ ἄλλα λόγια, ἡ σωφροσύνη, ἡ ταπεινοφροσύνη, ἡ ὑπομονὴ καὶ ἡ ἀγάπη γίνονται ἕνα σὲ μᾶς, τότε καὶ μόνο τότε ὁ αἰώνιος ἐχθρὸς – ἡ ὑπερηφάνεια – θ’ ἀφανιστεῖ μέσα μας.

Μετὰ ἀπὸ κάθε αἴτηση στήν προσευχὴ τούτη κάνουμε μία μετάνοια (γονυκλισία). Οἱ μετάνοιες δέν περιορίζονται στήν προσευχὴ τοῦ Ἁγίου Ἐφραὶμ, ἀλλὰ ἀποτελοῦν ἕνα ἀπὸ τὰ ξεχωριστὰ χαρακτηριστικὰ ὁλόκληρης τῆς λατρείας τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς. Ἐδῶ, πάντως, τὸ νόημά τους ἀποκαλύπτεται περισσότερο ἀπ’ ὁπουδήποτε ἀλλοῦ.

 π. Αλέξανδρος Σμέμαν